Het is 2020. President Trump is net hersteld van Corona en lanceert een promotiefilmpje. Hierin zie je infectiedeskundige Anthony Fauci, de Amerikaanse Jaap van Dissel. “Ik kan me niet voorstellen dat iemand méér zou kunnen doen”, zegt hij met volle overtuiging. Het lijkt over Trump te gaan. Fauci vertelt later aan CNN dat hij dit wel gezegd heeft, alleen maanden eerder. En belangijker; het ging niet over de president, maar over de inspanningen van de volksgezondheidsfunctionarissen in Amerika. Zijn citaat was uit zijn context gehaald.
Eind 2021 vergeleek Diederik Gommers (voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care) tijdens een interview het coronavirus met andere virussen, zoals ebola. In die vergelijking bestempelde hij corona al ‘peanuts’. De Balie, de partij die het interview organiseerde, bracht de uitspraken naar buiten zónder de vergelijking erbij te plaatsen. ‘Het is een virus van niks’, deelde De Balie. Dit ging direct viral. “Zie je wel,” zeiden complotdenkers, “zelfs Gommers zegt nu dat corona niets voorstelt.” Ook zijn citaat was uit zijn verband gehaald.
Op het verkeerde been gezet
Dit soort voorbeelden zijn van alledag en zullen niet verdwijnen. Er wordt geknipt en geplakt om je op het verkeerde been te zetten, of om extra aandacht te krijgen. Zo zouden veel mensen nooit van De Balie gehoord hebben wanneer De Balie het citaat van Gommers niet uit zijn context gehaald had.
Het gebeurt vaak dat uitspraken van mensen uit interview of video gevist worden en – zonder context, of een onjuiste context – gedeeld worden. Eigenlijk zijn het halve waarheden. Dat het gezegd is, is feitelijk correct. Alleen door het opnieuw te verpakken, of juist te isoleren, krijgt het een andere betekenis.
We reageren emotioneel en snel
We hebben de neiging om meteen te reageren. Onze vingers ratelen over het toetsenbord en onze mening staat direct online, zonder dat we moeite hebben gedaan om goed te lezen in welk verband iemand een bepaalde uitspraak heeft gedaan. Omdat we snel en emotioneel reageren verschijnt er veel verontwaardiging en boosheid op social media. Het is makkelijk om in deze valkuil te stappen.
Wat kun jij doen om dit te voorkomen?
Wil je het zelf anders doen? Dan kost het je wat moeite. Neem bijvoorbeeld de volgende stappen:
- Wanneer je een los citaat van iemand ziet, laat een alarmbelletje bij jezelf afgaan. Beschrijf voor jezelf welke emotie je erbij krijgt.
- Deel of reageer het bericht niet meteen.
- Ga op zoek naar het volledige interview of de hele video.
- Bekijk of lees deze goed. Heeft die persoon het wel gezegd? En zo ja, wat is er eigenlijk precies gezegd? En in welk verband?
- Bepaal of je eerste gevoel juist was.
- Reageer nu pas (of reageer niet, kan ook). Tip: Deel een bericht niet zo maar. Doe eerst dit.
Van krom naar recht
Tot slot. De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz stuurde in maart 2019 een sms-bericht naar zijn vertrouweling Thomas Schmid. “Je krijgt alles wat je wil”, beloofde hij hem. Dit was één van de gelekte berichten waaruit bleek dat de kanselier Schmid niet alleen een belangrijke toppositie had toebedeeld, maar ook nog eens allerlei mandaten gegeven had. Toen dit uitkwam was de reactie van Kurz dat de berichten ‘uit hun context gehaald zijn’.
In dit voorbeeld, ook wel House of Kurz genoemd, zie je dat Kurz de ‘context-uitvlucht’ gebruikt. Een eigen uitspraak, die wel degelijk waar was, werd bestempeld als iets dat uit zijn verband is gehaald. Als iemand dit beweert, wees hier dan kritisch op. Want vaak is het dan juist niet uit zijn context gehaald.
