Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat Nederlanders zich ergeren aan de harde toon van het debat. Een andere ergernis zijn uitingen als extreem of radicaal worden ervaren. Vooral in de politiek en op social media is dit het geval. Mensen krijgen het gevoel of ze een kant moet kiezen. Voor of tegen zijn. Polarisatie dus.
In de directe omgeving lijkt dit juist mee te vallen. Bij familie, vrienden, en collega’s wordt er minder polarisatie ervaren. Tegelijkertijd gaan mensen op deze plekken wél vaak de discussie uit de weg. Conflicten worden vermeden om de goede vrede te houden.
Persoonlijk merk ik dat ook, met name in mijn eigen familie. Er zijn veel meningsverschillen. Over vaccineren, het klimaat, politiek en moeilijke onderwerpen als conflicten in het midden oosten. De laatste tijd is het steeds moeilijker om de discussie uit de weg te gaan, denk aan corona of een etentje waar misschien wel vlees wordt geserveerd.
Zelf zou ik het graag eens over iets anders willen hebben dan ‘hoe is het op je werk?’, maar tegelijkertijd merk ik dat ik het soms zelf ook uit de weg ga. Om de lieve vrede te behouden. Want ik merk dat het hebben van een meningsverschil vaak gepaard gaat met de gedachte dat je dan boos op elkaar moet zijn. Dat is natuurlijk niet zo. Aan de andere kant kan ik soms ook best fel uit de hoek komen en kan ik boos zijn op de inhoud. Het is daarom niet makkelijk.
Online gebeurt er in mijn familie iets vergelijkbaars. We lezen elkaars berichten, die soms ook extreem of radicaal zijn. In plaats van in gesprek te gaan geven we steken onderwater. Met als gevolg dat we elkaar niet alleen in het echte leven, maar ook online minder gaan zien. Ontvolgen, die lastige zwager of die irritante zus die extreme uitlatingen deelt of plaatst op de socials.
Het onderzoek van het SCP is lang, maar interessant om eens door te nemen. Het slotwoord van het onderzoek luidt als volgt:
“De gedachte lijkt dan te zijn dat je alleen vreedzaam kunt samenleven als je het met elkaar eens bent, met elkaar in harmonie verkeert en geen scherpe conflicten ervaart (Ter Avest et al. 2010; Duyvendak 2017). Misschien is het zo dat burgers die in tijden van relatieve stabiliteit gewend zijn geraakt aan consensus, moeilijk overweg kunnen met (in hun ogen nieuwe) splijtende vraagstukken, tegengestelde visies en minderheidsgroepen die zich nadrukkelijker manifesteren dan eerder. Maar er zullen in samenleving altijd tegengestelde ideeën bestaan, mensen zullen het vaak oneens zijn en daarbij horen ook scherpe uitingen en botsingen. We sluiten dit hoofdstuk daarom af met een tweeledige oproep aan samenleving en politiek: vermijd het uitvergroten van verschillen, voer een inhoudelijk debat en geef aandacht aan de nuance, maar bied daarbij ook ruimte aan tegenstellingen en inhoudelijke botsingen. Conflicten over waarden en opvattingen horen bij een democratie. Ze kunnen de samenleving een spiegel voorhouden en daarmee ook verder brengen.”
Een mooie oproep, met drie goede tips. Hoe passen we deze tips online toe? Wat kun jij zelf doen?
1) Vermijd het uitvergroten van verschillen.
Niemand gaat naar een film waar niets gebeurt. Je emotie moet geprikkeld worden.Het moet lachen zijn of juist keihard schuren. Zo ook op social media, waar het bol staat van zwart-wit uitingen. Wij tegen zij. Verschillen worden voortdurend uitvergroot, want alleen met extremen krijg je nog de aandacht. Maar hoe ga je daarmee om? Alleen al door op een like knop klikken zorg je ervoor dat het bericht verspreid wordt in jouw netwerk. Vervolgens reageert je neef, of een vage vriend. En hup, de overdreven tegenstelling nestelt zich in een volgend netwerk. Jezelf weerhouden om iets met deze berichten te doen zorgt voor minder verspreiding van ongenuanceerde tegenstellingen die polarisatie in de hand werken.
2) Voer een inhoudelijk debat en geef aandacht aan de nuance
In plaats van te reageren op de zwartwit updates op socials (of er zelf één te plaatsen) is het ook mogelijk om juist te reageren op iemand die genuanceerder uitlaat. Probeer het gesprek eens aan te gaan, zonder de botte bijl. Op Hardverzachters kun je veel tips lezen hierover. De ‘7 checks voordat je post’ zijn best handig als je eens wat minder pittig uit de hoek wil komen. En door het spreekwolkje op je social accounts te plaatsen kun je anderen laten zien dat er bij jou ruimte is voor een dialoog. En is het niet mogelijk een online debat te voeren, bel iemand op of spreek eens af. Met een kop koffie erbij is alles anders.
💬 Plaats het spreekwolkje op jouw social profiel
3) Bied daarbij ook ruimte aan tegenstellingen en inhoudelijke botsingen
Een dialoog aangaan betekent dus niet dat je het altijd eens met elkaar moet zijn, of eens met elkaar moet worden. Omarm tegenstellingen en zie het als een verrijking als iemand ergens op een andere manier tegenaan kijkt. Elkaar proberen te begrijpen zal jouw kennis en horizon verbreden. En botst het? Dat kan gebeuren. Zelfs dan kan je nog respectvol zijn naar een ander, door het niet op de man te spelen maar het over de inhoud te blijven hebben.
Download hier het hele onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau
